Türk Medeni Kanunu m.369 / I , ev başkanının sorumluluğunu düzenlemiştir . Sözü geçen maddeye göre ; ev başkanı , ev halkından olan küçüğün , kısıtlının , akıl hastası veya akıl zayıflığının sebep olduğu zarardan , alışılmış şekilde durum ve koşulların gerektirdiği özenle onu gözetim altında bulundurduğunu veya bu dikkat ve özeni gösterseydi dahi zararın meydana gelmesini engelleyemeyeceğini ispat etmedikçe sorumludur . Ev başkanının sorumluluğu Medeni Kanunda düzenlenmiş olmakla birlikte, burada niteliği itibariyle borçlar hukukuna giren bir sorumluluk normu söz konusudur . Ev başkanının sorumluluğu , başka bir kimsenin davranışından sorumlu olmaktır , kusursuz sorumluluk türüdür .
TMK m. 369/ I ev başkanına , başkanlığı altında bulunan kişiler üzerinde bir denetim ve gözetim ödevi yüklemiştir . Ev başkanı bu gözetim ödevini ihlal ettiği takdirde sorumlu olacaktır .
Ev başkanının sorumluluğu , kurtuluş kanıtı getirilebilen bir sorumluluktur . Kurtuluş kanıtı sorumluluktan kurtulmak için sunulan kanıtı ifade eder . Şöyle ki ev başkanı ; başkanlığı altındaki zarara yol açan kişi üzerinde denetim ve gözetim ödevini yerine getirdiğini yinede zararın doğduğunu veyahut ; bu denetim ve gözetim ödevini yerine getirse dahi zararın meydana geleceğini ispat ederek sorumluluktan kurtulabilir . Ancak bunu kanıtlayamaz , denetim ve gözetim ödevini ihlal ederse , kusursuz olarak başkanlığı altındaki kişinin vermiş olduğu zarardan sorumlu olacak , zararı tazmin edecektir .
Ev Başkanını Sorumluluğunun Şartları Nelerdir ?
Ev başkanının sorumluluğunun şartlar genel ve özel şartlar olmak üzere iki kısımda incelenmelidir :
- Genel Şartlar : Zarar – Uygun İlliyet Bağı – Hukuka Aykırı Fiil . Yani ortada mevcut olan bir zarar olmalıdır . Bu zarar ev başkanı altında bulunan bireyin ( küçük , kısıtlı akıl hastası , akıl zayıflığı olan ) davranışından meydana gelmelidir . Yine bu zarar hukuka aykırı bir fiilden kaynaklanmalıdır . Meşru savunma tarzı sonucu ortaya çıkan zarardan sorumluluk doğmamaktadır .
- Özel Şartlar : Sorumluluğun özel şartları 4 başlığa ayrılmaktadır :
-
- Ev başkanlığı ilişkisi bulunmalıdır . Zarar veren gözetime muhtaç kişi ile bu zarardan TBK m.369/ I ‘e göre sorumlu tutulacak kişi arasında bir ev başkanlığı ilişkisi bulunmalıdır . Akıl hastası , küçük , kısıtlı veya akıl zayıfı kimseler üzerinde ev başkanlığı yetkisi bulunan ve bunlarla ortak bir ev yönetimi içinde yaşayan kimseye ev başkanı adı verilir . Başkanlık otoritesine tabi olan kişileri kanun sınırlandırmıştır . Otoriyete tabi olanlar kısıtlılar , küçükler, akıl hastaları ve akıl zayıflığı olanlardır . Bunlar dışında herhangi bir kişinin vermiş olduğu zarardan dolayı ev başkanının sorumluluğu olmaz . Ayrıca belirtmek gerekir ki ev başkanı ile aynı ev yaşanması gerekmemektedir . Ev başkanlığı gözetime muhtaç kimseler üzerinde söz konusudur . Ev başkanlığı ilişkisi zarar verildiği an mevcut olmalıdır . Ailede çocuk üzerinde ev başkanı anne ve babadır ; ayrı olmaları halinde velayet kimde ise o ev başkanıdır . Küçük , kısıtlı , akıl hastası , akıl zayıflığı olan kimse hastanede kalıyor ise hastane yönetimi ; okulda ise okul yönetimi ( başta öğretmen ) ev başkanıdır . Çocuk çırak olarak berberde çalışıyor ise ustası ev başkanıdır .
- Zarar , küçük – kısıtlı – akıl hastası – akıl zayıflığı olan kimsenin davranışından doğmalıdır . Ev başkanlığının sorumluluğu konusunda, başkanlık otoritesine tabi olan bu 4 grup bireylerin vermiş olduğu zarardan dolayı sorumluluk doğmaktadır . Bunların dışında başka bir kimsenin vermiş olduğu zarardan dolayı ev başkanının sorumluluğu doğmaz .
- Kurtuluş kanıtı getirilememiş olmalıdır . Ev başkanının sorumluluğu kusursuz sorumluluk halidir , ve yasal düzenlememize göre ; ev başkanının sorumluluğu hususunda kurtuluş kanıtı tanınmıştır . Ev başkanı gözetim ve denetim ödevini yerine getirdiğini ve fakat yinede zararın meydana geldiği; veyahut denetim ve gözetim ödevini yerine getirmediğini , yerine getirse dahi yinede zararın meydana geleceğini kanıtlarsa sorumluluktan kurtulur . Eğer ki bu kapsamda bir kanıtı mevcut olmazsa ev başkanı zararı tazmin etmek zorundadır .
Son olarak , ev başkanının sorumluluğunda ; başkanlık otoritesine tabi olanlar ( küçük – kısıtlı – akıl hastası – akıl zayıflığı olanlar ) başka bir kişinin davranışı nedeniyle zarar meydana getirmişler ise ; ev başkanı tazmin ettiği zararı bu zarara asıl neden olan kişiye rücuu edebilir . Örneğin akıl hastası A , B tarafından başkasına zarar vermeye ikna ediliyor . A’nın babası C bu zararı tazmin etmek zorundadır ancak tazmin ettikten sonra buna asıl B’nin neden olduğunu kanıtlayarak ödediği tazmini B’ye rücuu edebilir . Yani ondan isteyebilir . ( C Rücu davası açmalıdır . )