Finlandiya modeli emeklilik nedir? 8 Eylül 1999 yılında emeklilik yasasında yapılan değişiklikten önce, 18 yaşında işe başlayan bir kadın 20 yıl sonra 38’de emekli olabiliyordu. Yine aynı şartlarda erkekler ise 25 yılda ve 43 yaşında emekli olabiliyorlardı.
8 Eylül 1999 yılında çıkan yasaya görede kadınların 58 erkekler 60 yaşına yükseldi. Ancak 99 yılından önce ilk kez işe girenler 3600 günde emekli olabiliyordu. 2008 yılı mayıs ayında yapılan reformda ise kadınlar 60 erkekler 65 yaşında emekli olacak şekilde yeniden düzenlendi. Bununla birlikte gün sayısı ise 7200 oldu.
Örneğin ben 2006 yılı sigorta girişli olarak doldurmam gereken gün sayısı 6500 civarında ve toplamda 65 yaşında emekli olacağım. Tüm bunları anlattıktan sonra gelelim “EYT” eyt nedir? Emeklilikte yaşa takılmak değimi 99 yılından önce sigorta girişi olanlar ve 5000 günü dolduranlar 40 yaşında emekli olabiliyordu. Ama 99’da çıkan yasa ile bu yaş 60’a sonra 2008 de çıkan yasa ile de 65’e yükseldi. Aslında daha önce verilmiş bir hak var ama, bu hak araya karıştı diyebiliriz. Bu durumdan mağdur olan insanlara da biz eyt li diyoruz.
Yani emeklilikte yaşa takılmış insanlar diyoruz. Aslında emeklilik hakları ellerinden direk alınmadı ama sistemden doğan karmaşa ile araya karıştı. Daha sonrada kimsenin gündeminde bu konu olmadı ta ki 2014 yılında Ankara’da 5 kişi ile kurulan EYT Sosyal Yardımlaşma Derneği kurulana kadar. Eyt 2014 yılında kurulduğunda sayıları az olduğu için çok fazla bir faaliyet gösteremiyorlar. 2015 yılında ise Gönül Boran Özüpak kadın bir başkan ile hareketlenmeye başlıyorlar. Ses getirmeye başlıyorlar. Geçtiğimiz aylarda iki tane büyük miting yaptılar. Biri İstanbul/Yenikapı diğeri Maltepe mitingi. Tabi bu eylemlerden bir sonuca vardılar mı? Siayasetin gündemine oturdular ama emekli olacak yasayı çıkaracak kadar baskı kuramadılar. Yani emeklilik ile ilgili etkili bir çalışma olmadı. Sadece miting de Köfte ekmek satanlara küçük bir ekonomik destekleri oldu.
Peki gelelim Finlandiya modeline bu Finlandiya modeli emeklilik sistemi nedir? Geçtiğimiz günlerde muhalefet ve bazı uzmanların gündeme getirdiği bir konu bu Finlandiya modeli emeklilik sistemi. Bu sistem şu şekilde çalışıyor. Başta Finlandiya ve Almanya olmak üzere uygulanan bu sistem, şu şekilde çalışıyor. Emekli olma gününüze kaç yıl kaldıysa her yıl için %2 maaş kesintisi ile emekli oluyorsunuz.
Ülkemize bu sistem gelirse ne olur, büyük ihtimalle bu sistem olmaz çünkü emeklilik yaşı yüksek yani 65 yaşında emekli olacak 40 yaşındaki bir eytliden emekli olacağı yıla kadar maaşından her yıl %2 keserseniz bu yarı maaş alacak demektir. Yani 2000 TL maaş verirsek. Bu insan her ay 1000 tl maaş alır. Belki de bazıları üste para bile verebilir.
Dediğim gibi siyasetinde gündeminde olan bir konu bu ama sonuç gelmiyor. Geçtiğimiz günlerde İBB Başkan Adayı Binalı Yıldırım’a gazeteciler EYT sözünüz vardı. Olacak mı? diye sordular kendisi biraz sabredin zamanı var beklemeniz gerekecek dedi. Daha sonra konu ile ilgili Sn. Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan bir açıklama geldi.
Erken emekliliği sosyal güvenlik sistemimizde tasvip etmiyoruz ama siyasetin gündeminde bu yol her zaman açıktır dedi. Dünyanın hiç bir ülkesinde 38 yaşında emeklilik yoktur dedi. Yani 20 yıl çalışıp 38 – 40 yaşında emekli olup daha sonra 40 yılda sistemde kalıp sosyal güvence ve maaş almak yoktur dedi. Bu bizi yorar diğer ülkeleri de yorar verdiğimiz ekonomi savaşının yanında bu bize ekstra darbe olur ve dünyanın hiç bir sosyal güvenlik sistemi dayanamaz dedi. Öte yandan sayılarınıda belirtti eyt lilerin. Sosyal güvenlik verilerine göre 6,3 Milyon EYT li var. Bunun 1.3 Milyonu kamu personeli memur diğer kesim ise kendine çalışan veya maaşlı. Sadece kamu personeline bile emeklilik versek yılda 26 Milyar lira yapıyor dedi. Eğer eyt lilerin tamamına emeklilik verirsek 702 Milyar liralık bir açık oluşur bunu kaldıramayız dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yaptığı açıklamayı özetlersek, 8 dakikalık konuşmanın hepsini anlatmayacağım videonun açıklama kısmında link var. Eğer özetleyecek olursak emeklilikte yaşa takılanlar için herhangi bir kanun çıkmayacak yani erken emekli olamayacaklar. Ama bu haklar kanunla alını diyelim ama sistemin zolluklarından dolayı diyelim. Emekli olamaycaklar hepsi yaşı bekleyecek. Ben bu konuda kişisel açıklama yapmak istiyorum, bu insanlar günlerini doldurdıkları halde emekli etmedik ama ne üretiyoruz. Uzaya araç mı yolluyoruz. Baktığımız zaman Finlandiya bu işi yapıyor Finlandiya ve Almanya’da bu sistem uygulanıyor. Emekliliğine 3-4 yıl kalan insanlar emekli olacağı güne kadar her ay için maaşından %2 kesinti yapılıyor. Yani 2000 lira maaş verecekse ve 4 yılı varsa vatandaşın 4 yıl dolana kadar her ay 1800 veriyor.
Ama bu ülkeler zaten ekonomi olarak refaha ulaşmışlar. Çalışmayana bile maaş veriyorlar. Almanya’da hiç çalışmayan maaş alıyor. Ülkemizde bu istemin gelmesi için ekonominin daha güçlü olması lazım. Ama öte yandan da bu insanların haklarını vermek lazım. Orta yolu bulup emeklilikte yeni bir sistem çıkarmak gerekiyor. Nasıl yaparlar şartları ne olur, bilmiyorum ama uzmanların bu işi yapmalıdır. Bu insanlarında maduriyetnin giderilmesi gerekiyor. Ve burdan EYT’lilere sesleniyorum. Biraz daha spor yaparak daha fazla iş yapabilirsiniz ekonomimize katkıda bulunabilirsiniz. Tabi ki de şaka yapıyorum. İnşallah maduriyetiniz bir an önce giderilir.