Çok uzun yıllardır güzellik uykusu sözünü duyduğumuzda bunun küçük kızları uyutmak için uydurulmuş bir masal olduğunu zannederdik. Bu masal bir taraftan doğru ancak uykunun, güzelliğin ötesinde çok ilginç, çok değişik faydaları var. Uyku tartışmasız tıbbın en az bilinen, en çok tartışılan konularından bir tanesi. Kapalı bir kutu olan beynimizin akıllara durgunluk verecek bir işleyişi var.
İlk akla gelen soru neden uyuduğunuz? Ömrümüzün üçte birini yani yaklaşık 25 yılımızı uykuda geçiriyoruz. Bilimsel çalışmalar uykunun sadece bedenimizi ve beynimizi dinlendirdiğimiz bir süreç değil, aksine sağlığımız açısından son derece önemli ve çok aktif bir süreç olduğunu göstermektedir. Uykunun çok önemli etkilerine ve faydalarına girmeden önce uykusuzluğun etkilerini bir gözden geçirelim. 1 2 gün uykusuz kalmak veya sürekli olarak günde 5 saatin altında uyumanın çok önemli çok zararlı etkileri vardır. Yorgunluk ve uyku hali, dikkati toplamada güçlük, algılama bozuklukları, sinirlilik, öğrenme ve hafıza bozuklukları, refleksler de zayıflama, daha ileri durumlarda halüsinasyon yani hayal görme ve paranoyaya varan psikolojik bozukluklar. 5 gün hiçbir şey yemeseniz hiçbir şey olmaz. Ancak 5 gün hiç uyumamak ani ölüm riskini yüzde elli arttırıyor. Kronik uykusuzluk durumlarında yani günde uymamız gereken 7 8 saatin altında uyumanın uzun vadeli etkileri de var. Bağışıklık sisteminin zayıflamasına, bedenimizde yaygın enflamasyon oluşmasına, insülin direncine ve obeziteye neden olur. Normal şartlarda yani fabrika ayarlarımızda havanın kararmasıyla birlikte beynimizde melatonin denilen bir hormon saklanmaya başlar. Bu hormon bize uyku hali yaratarak uymamız gerektiğini söyler. Uyku ile birlikte beynimizde çok karmaşık bir takım biyokimyasal değişiklikler olur.
Hafıza ve Öğrenme
Beyin gün içinde yaptıklarımızı, yaşadıklarımızı ve öğrendiklerimizi aynı bir bilgisayar gibi kaydeder. Bu bilgileri tasnif eder. Hafızayı oluşturur. Gereksiz bilgileri de siler atar. Yapılan çok ilginç bilimsel çalışmalar sınava hazırlanan öğrencilerin uyumaları oranında başarılı olduklarını göstermektedir. Çok ilginç başka bir çalışma ise şu şekilde yapılmış. İki grup öğrenci alınmış. Bu öğrencilerin ilk grubuna sabah saat 8’de 1 saatlik bir ders verilmiş. 12 saat sonra akşam 8’de bu dersten sınavı yapılmış. Ikinci grup öğrenci ise ders akşam 8’de yapılmış. Ertesi gün sabah 8’de de sınavı yapılmış. Çalışmanın sonucunda akşam ders görüp üzerine uyuyup ertesi günü sınava girenlerin yüzde 20 oranında daha başarılı olduklarını göstermiştir. İşte bu da uyumanın hafıza ve öğrenme yeteneğini arttırmada ki rolünü çok iyi gösteren bir örnek.
Beyinde Temizlik
Uyku sırasında oluşan çok ilginç başka bir değişiklik ise uykunun belirli bir aşamasında beyin omurilik sıvısı denilen sıvının beyni bir yerde basması ve genel bir temizlik yapmasıdır. Bu temizlik ile beyin metabolizması sonucunda oluşan bazı toksinler ve özellikle beta amiloid denilen bir maddenin temizlendiği anlaşılmaktadır. Bilindiği gibi beta amiloid Alzheimer hastalığının en önemli nedenlerinden bir tanesidir. İşte her gece beynimizde oluşan bu temizlik beyin sağlığı açısından son derece önemli bir olay.
Tamirat ve Gençleşme
Uyku sırasında oluşan çok ilginç bir başka değişiklik ise beynin bu süre içinde bir tamir ve tedavi sürecine girmesidir. İşte uykunun delta uykusu denilen bir bölümünde beyinden somatotropin yani büyüme hormonu veya gençlik hormonu denilen hormon salgılanmaya başlıyor. Bu hormonun salgılanması ile birlikte hücre içinde bir yenilenme, bir tamirat süreci başlıyor.
Bu konuyu destekleyen ve ispatlayan çok ilginç bir bilimsel çalışma yapılmış. 40 kişinin uykusunu almış ve uykusuz kalmış durumdaki fotoğraflarını çekmişler. Yani elimizde 80 tane fotoğraf var. Sonra bu 80 fotoğraf karışık halde insanlara izlettirilmiş, Güzellik, yakışıklılık ve çekicilik açısından değerlendirmeleri istendi. Sonuçta değerlendirmeyi yapanlar büyük oranda uykusunu almış kişileri daha güzel, daha yakışıklı ve daha çekici bulduklarını ifade etmişler. Uyku konusunu özetleyecek olursak hayatımızın üçte birini uykuda geçiriyoruz. Bu süreç sadece bedenimizin ve beynimizin dinlendiği bir süreç değil, sağlığımız açısından son derece önemli bir süreç.
Uykunun Önemi
- Uyku süreci içinde gün içinde yaşadıklarımız kaydedilir, düzene sokulur,
- Deneyimlerimiz, öğrendiklerimiz ile hafıza ve bilgi dağarcığı oluşturulur.
- Beyinde oluşan temizlik sayesinde zihinsel ve psikolojik iyilik hali oluşur. Alzheimer gibi nöro dejeneratif hastalıklara karşı korur.
- Obezite ve insülin direncine karşı korur.
- Bağışıklık sistemi güçlenir.
- Beyin ve bedenimizde hücre yenilenmesi olur. Sağlıklı bir görünüm sağlanır.
Anlaşıldığı üzere uyku sağlığımız açısından her bakımdan çok önemli bir süreç. Günde 7-8 saat kaliteli uyumak sağlığımız için en önemli sigortalarından bir tanesi. Uykudan söz edip şekerlemeden olmaz. Başta Akdeniz Bölgesi ve Güney Amerika halkları olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde ve kültüründe gün ortasında bir şekerleme yapma geleneği vardır. Bilim insanları gün ortasında yapılan kısa uykularım sağlığımıza olan olağanüstü faydalarını göstermektedir.
Kestirmek için en ideal zaman, öğleden sonra bir buçuk ila üç arasındadır ve bu kestirmenin de 20 dakikayı pek geçmemesi öneriliyor.
Gün Ortasında Kestirmenin Faydaları
- Yorgunluğu giderir.
- Dikkat ve hafızayı arttırır.
- Stres düzeyini azaltır. Sakinleştirir.
- Yaratıcılığı arttırır.
- Tansiyonu dengeler.
- Kalp damar hastalıklarına karşı korur.
- Uykunun ve özellikle kaliteli bir uykunun önemini sanırım hepimiz artık anlamışsınızdır. Peki güzel ve kaliteli uyumak için neler yapmamız gerekiyor?
- Her gün aynı saatte uyumaya ve kalkmaya kendinizi alıştınız.
- Akşam 8’den sonra yemek yemeyin.
- Akşam 8’den sonra kahve içmeyin.
- Uyumadan 2 saat önce her türlü sıvı alımını kesin.
- Yatmadan bir saat önce televizyon, bilgisayar ve cep telefonu gibi mavi ışık veren cihazları kullanmaktan kaçının.
- Yatmadan bir saat önce rahatlama moduna geçin. Can sıkıcı konuları bir kenara koyun. Hafif müzik dinleyin, kitap okuyun.
- Yatak ve yastığının rahat edebileceğiniz sağlıklı ortopedik olmasını sağlayın.
- Odanız dışarıdan gelen gürültü alıyorsa, Mümkünse pencerenizi ses geçirmeyen camlarla değiştirin.
- Yatak odanızda mutlak karanlık bir ortam sağlayın. Yatak odanızda ışık veren cihaz bulundurmayın.
- Aşırı sıcak ve soğuk uykuyu bozar. İdeal uyku ısısı 20 derece civarındadır.
- Sanılanın aksine alkol uykuyu bozar.
Unutmayın. Günde 8 saat kaliteli bir uyku genel sağlığımız açısından son derece önemlidir. Kaliteli bir uyku ile kalp damar hastalıkları, alzaymır ve kanserlere karşı önemli bir koruma sağlayabiliriz. Güzellik de cabası.