Uyku birçok canlının (memeliler, kuşlar, balıklar) ihtiyaç duyduğu bir dinlenme biçimidir. Canlılar günlük enerji dengesini sağlayabilmek için uykuya ihtiyaç duyarlar.
İnsanlar da fizyolojik yapıları gereği enerji dengesini sağlayabilmek için zamanlarının yaklaşık üçte birini uyku ile geçirmektedir. Uyku bir bilinç yitimi ya da şuursuzluk olarak tanımlanamaz. Uyku sırasında bilinç kapalı gibi algılansa da dış uyarılara açıktır ve sadece dinlenme durumundadır.
Uyku sırasında bilinçle beraber; kalp atışı, nabız, solunum, sinir sistemi ve iç organ faaliyetleri gibi birçok hayati fonksiyon minimum seviyeye düşer. Bu süreçte vücut gün içerisinde yıpranan sinir siteminin onarımı biriken toksik maddeleri deşarjı ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi gibi birçok hayati işlevi yerine getirir.
Uyku sanılanın aksine yorgunluğa bağlı monoton bir süreç değildir, beynin ilgili bölümlerinin harekete geçmesine bağlı olarak birkaç aşamadan oluşan karmaşık bir bakım onarım ve yenilenme sürecidir.
Uyku Evreleri
Uyku birbirine takip eden ve tekrarlayan iki temel evreden oluşur bu evreler;
- RAM: Rapid Eye Movements (hızlı göz hareketleri)
- NRAM: Non Rapid Eye Movements (yavaş göz hareketleri) olarak özetlenebilir.
NRAM evresi kendi içerisinde dört evreden oluşur. Bu evrelerin ilk ikisi yüzeysel uyku, diğer ikisi derin uyku halidir. Uyku NREM evresini birinci basamağı ile başlar ve aşamalı olarak dördüncü basamağa yani en derin uykuya geçilir. En derin uyku hali olan 4. Basamağa geçmek yaklaşık yarım saat sürer. Sonra süreç tersine döner dördüncü derin uyku basamağından birinci yüzeysel uyku basamağına oradan da RAM uykusuna geri dönülür.
RAM evresi 5-10 dakika sürer ve süreç yeniler. Normal bir gece uykusunda bu döngü ortalama 4-6 kez tekrarlanır. Rüyaların görüldüğü evre RAM evresidir. Bu evrede beyin hiperaktivite gösterir, solunun ve göz kapaklarının kasılması hızlanır kalp ritmi ve nabız düzensizleşir. NRAM evresinde ise bu fonksiyonlar minimum seviyeye düşer.
Uykunun İşlevi Nedir?
Uykunun en önemli işlevi vücudun dinlenmesi ve enerji tasarrufu sağlamaktır. Canlılığın en önemli ihtiyaçlarından biri şüphesiz ki enerjidir. Enerjinin doğru kullanımı canlılığın devamı için hayati önem taşır. Buna bağlı olarak enerji dengesi ve tasarrufu uyku ile sağladığı için uyku da canlılar için hayati önem taşır. Uykunun bir diğer işlevi ise büyüme ve mutluluk hormonları gibi birçok hormonun salgılanmasıdır.
Özellikler büyüme çağında olan canlıların (örn. Çocuklar) büyümek için ihtiyaç duyduğu hormonlar uyku sırasında salgılanır. Ayrıca gün içerisinde geçici belleğe alınan bilgilerin öğrenilmesi ve kalıcı olarak depolanması uyku sırasında gerçekleşir. Metabolizmanın sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlayan bağışıklık sisteminin onarılması ve güçlendirilmesi de uykunun işlevlerinden biridir.
Uyku canlılar için solunum ve beslenme gibi faaliyetler kadar önemli bir ihtiyaçtır. Uzun süreli uykusuzluk durumlarında gerginlik, asabiyet, halüsinasyon görme, konuşma ve görme bozuklukları gibi bir çok olumsuz durum meydana gelir. Bu nedenle uykuya gereken önem verilmeli doğru zaman dilimlerinde yeterince uyunmalıdır.